Mensen

-521-550 Reportage van het bezoek van de dokter en Sten Bergman aan nog zelden bezochte mensen, die nog erg schuw zijn. De dokter was vergezeld van zijn vrouw en dochtertje, een attractie voor de bevolking.

-521. Vrouwen met baby's kijken hun ogen uit.

-522. Voor een blanke vrouw leggen ze hun bangheid spoedig af.

-523. De mensen worden door de dokter een beetje bijeen gedirigeerd.

-524. Ook Sten Bergman maakt 'contact'.

-525. De woningen van deze mensen, soms hoog in de bomen.

-526. Een huis in de toppen van een groepje bomen. Links de ladder.

Zie ook anti-framboesia campagne

Kees van Kessel op tocht. Heerlijk om dagen lang in zo'n prauw te zitten. Onder: Pater van Kessel draagt mis op voor de Papoea-gemeenschap alsmede de leden van het Franse filmteam

Erfgoedcentrum Sint Agatha AR-027 20171

. 

Dorpen en huizen

Dagelijkse bezigheden

Knopen en vlechten

K510/BD-216-120 Het brugdek wordt aangebracht. Het bestaat uit niboengs (gespleten palmstammen). Uit de serie 'Het maken van een brug' K497-510. Het werk was in één dag klaar. Typerend is het tijdens het werk opkomende water waardoor het lijkt alsof de foto's niet op dezelfde plaats gemaakt zijn. Het materiaal was van tevoren verzameld. De brug was ruim 30 meter lang.

209: Het verzorgen van de atap is voornamelijk vrouwenwerk, en met honderden 210. worden de bengkawans atap* bij mijn huis gebracht 211. en netjes naast het huis opgestapeld.

*Bengkawan fungeert als ruggengraat of frame voor het dak van nipah- of rumbiabladeren. De bladeren worden gevouwen en aan de bengkawan vastgemaakt om een sterk en duurzaam dak te vormen. (KS)

K638/BD-216-010 De ene na de andere bengkawan gaat omhoog.

De zorg voor de prauwen

Visvangst

K858/BD-216-040 Het verwijderen van blaadjes en vuil uit de zak met heel kleine garnaaltjes. Het visnet met grote mazen eindigt in een zak (fuik) en wordt gewoon buiten de prauw onder water gehouden zodat door de stroom de zak zich vanzelf vult met talloze garnaaltjes in een half uur tijds.

Voedselbereiding

Kees van Kessel 1286/BD-216-241 Een vrouw roostert pakjes (blad) gevuld met garnaaltjes

ad 1133. Volgt een serie opnamen van de sago-bereiding, de "brood-bakkerij van de Papoea". Deze opnamen hebben de fotograaf drie dagen van stank, modder en water gekost. Het procedé van het leeg slaan van de boom en het uitspoelen van het pulp is bij alle stammen praktisch hetzelfde, al-leen materiaal en vorm van de klopper kan verschillen. De werkzaamheden beginnen eigenlijk bij no. 1146.
1133. Het binnenste van de sago-stam bestaat uit taaie vezels, die tot pulp geslagen worden. 1134. Hier kijken we tegen de top van de boom, waarvan het hart reeds uitgehakt is, en rauw of gepoft gegeten wordt. Het "hart" is de groeipunt, palmiet geheten.
1135. Een van de bladscheden van de sago boom wordt gebruikt als spoelbak, in schuine stand, waarvoor er een stuk bladsteel als poot onder staat. De in de bak beklemde zeef is een zakje, van fijne rotan gevlochten. Op de punt van de bak hangt een schelp waarmee steeds het spoelwater bijgevoegd wordt. Water is altijd volop ter plaatse aanwezig.
1136. Ze kneedt en wringt het pulp. Het meelwater loopt in de bak langs een pluk vezels om eventuele grove stukjes tegen te houden. Ook mannen en jongens helpen kloppen.
1137. Ook we bezink-bak bestaat uit bladscheden van de sago-palm. Soms een "tweeling-set" (zoals op deze foto) dwz. één bezink-bak tussen twee spoel-stellages. De achterste persoon stort juist weer een tas pulp leeg in het brede aanhechtstuk van zo'n schede, zoals het op de voorgrond duidelijk te zien is. De bezink-bak staat al aardig vol water, maar deze mag gerust overlopen, want het meel bezinkt onmiddellijk. De rommel te midden waarvan altijd gewerkt wordt in zo'n sago-moeras is onbeschrijfelijk.
1138. Links boven de sago-klopper. De kop zit taps in de steel; het slageinde is enigszins hol en gekarteld. Deze kop bestaat uit ijzerhout, elders (b.v. Asmat gebruikt men meestal een bamboe-geleding. Links onder: reeds geklopt merg. Rechts de taaie vezelmassa.
1139. Kloppende vrouwen. De boom ligt zodanig opengeklapt, dat men het pulp tegen het "deksel" aan slaat, dus de lappen bast, waarvan een stuk ook links op de voorgoed ligt.
1140. Met handenvol wordt het kostbare merg in de spoelbak gegooid, of wanneer de bak iets te ver weg staat, eerst in een tas vergaard.
1141. Naast de spoelbak hoopt het uitgewrongen merg zich op.
1142. Pas op voor de sagodoorns van omstaande bomen! Wringende handen, en de schelp om water te scheppen.
1143. Meestal gaan er een stel bomen tegelijk om, zodat het overal een grote bedrijvigheid is.
1144. Hier ligt het "brood". Het water is al uit de bezink-bak verwijderd, en het witte of roze meel ligt hier open, reeds zodanig geklopt, dat men het in stukken eruit kan halen.
1145. Deze bollen sago worden dan even in een fel vuur (van droge bladeren) gedroogd. :de aldus ontstane "schil" wordt er meteen afgehaald en opgegeten, en de bollen worden verpakt in bladeren of zonder meer in een tas gedeponeerd, en naar het dorp gebracht
ad 1145. Dit is het begin van de werkzaamheden, nadat men de boon gekapt heeft en onderzocht heeft of er goed meel in zit. Zie1150.
1147. Met behulp van sterke graaf-stokken wordt de taaie bast open
1146. De boom wordt van alle vuil en doorns ontdaan.1148. Idem. De boom bestaat geheel uit vezels. De buitenste vormen de bast, de binnenste omsluiten het sagomeel..
1150. De boom ligt nu van de bast ontdaan. Alvorens een gevelde boom te ontbolsteren, maakt men in het midden voorzichtig een gat en een graafstok wordt tot in het merg gewrikt. Blijkt er mooi meel aan de punt te zitten, dan is de boom "goed". Na van de bast ontdaan te zijn, dekt men het gemaakte "putje" af met een stuk bast, hetgeen op de foto te zien is.
1151. Nu kunnen de kloppers hun gang gaan.
1153. Hier is duidelijk te zien hoe het zeef-zakje in de spoel bak bevestigd wordt: een paar dubbel gebogen stukken bladsteel, dichtgeknepen met een touwtje, vormen de klemmen, touw is uiteraard een stuk liaan.
1154. Terwijl de vrouwen kloppen halen de kerels de toppen uit de omgekapte bomen, en hakken ook de minder meelhoudende bomen om, waarvan het zoete sago-merg zonder meer rauw uitgekauwd wordt. Op de foto haalt de man juist de palmiet-steel eruit.
1156. De schuin aflopende spoelbak op een poot. Schelp erbij. Men ziet hoe water bij de hand is, al is het volgens ons bepaald niet "fris", want de voeten verdwijnen erin....
1157. ... zoals ook op deze foto duidelijk gedemonstreerd wordt. Hier is meteen de hele sago-fabriek bij elkaar: schuine spoel-bak, horizontale bezink-bak, de schelp, het wringen, de pulphoop, en ... de voeten in het water, plus nog de grote rotzooi eromheen!
1159. Het merg wordt twee keer gespoeld, maar niet tot de laatste druppel droog gewrongen. . .Men is nogal royaal met het weggooien van meelhoudend merg, omdat men overvloed heeft aan sago in deze contreien, en men zich dus die weelde kan veroorloven. Soms komen "loslopende" jongens later om het weggegooide pulp nog eens een keer te bewerken om hun honger te stillen, en krijgen dan nog genoeg meel eruit. - Nadat eerst de grovere vezels eruit gespoeld zijn wordt, het restant nog eens nagespoeld In het zeef-zakje (zoals op deze foto). Men ziet het water weglopen vla een pluk vezels, en (rechts) het meelwater in de bezink-bak.
1164. Ook de mannen helpen normaal mee, zeker met het kloppen van het merg. Op de foto is de boom bijna leeg, ook te merken aan het overal opgehoopte uitgewassen merg rondom de stellage.
1163. Sago-kloppen is behoorlijk zwaar werk. Hoewel men meestal in de schaduw staat van de omringende palmen, staat het zweet op hun rug. Men werkt ook om beurten en rust nu en dan in een bivakje.
1165. hier loopt een meisje met (bovengenoemd) rauw merg van een Minder goed "dragende" boom. Het wordt in grote brokken uitgehakt, meteen verdeeld en dan uitgekauwd. - De achtergrond op de foto geeft weer een goed beeld van de ondoordringbare sagomoerassen men moet zich altijd een weg kappen.

NB De afbeeldingen hierboven zijn de enige overgebleven diapositieven van Kees van Kessel met betrekking tot deze reportage welke nog goed gedigitaliseerd konden worden. De afdrukken in zijn foto-albums waar bovenstaande beschrijvingen bij behoren zijn dat helaas niet.