Waropen / Yapen / Biak-Numfor

Bewerking kaart van auteur:Hddty, CC BY-SA 4.0 via Wikimedia Commons

Waropen - uitsnede Geologische kaart Nederlands Oostindischen archipel 1927

Waropen - uitsnede Geologische Overzichtskaart Nederlands Oost-Indischen archipel 1927 CC-BY-SA Utrechts Archief

Radeika.; Papoea-krijger (Beneden Waropen) Datum 1950 Portret van een Baoedi met kasuarisbeen door de neus en een hoofdtooi van kasuarisveren

Portret van een Baoedi met kasuarisbeen door de neus en een hoofdtooi van kasuarisveren. Beneden Waropen 1950. Nationaal Archief Publiek Domein

Waropen is een regentschap en etnische groep in het oosten van de Geelvinkbaai, in de provincie Papoea in Indonesië.

Geografische situatie

Het gebied dat Waropen wordt genoemd bevindt zich langs de oostkust van de Geelvinkbaai ruwweg tussen de eilanden Nau en Kurudu. Het gebied is van oudsher in tweeën te verdelen, namelijk in Beneden-Waropen, dat tussen het eiland Nau en het dorp Koweda is te vinden, en Boven-Waropen dat tussen Koweda en het eiland Kurudu in ligt.

De Waropenkust kenmerkt zich door een ongeveer 15 kilometer brede strook mangrovemoeras, aan de noordkant begrensd door de zeer ondiepe zee, aan de zuidkant omgeven door primair regenwoud. Dit gehele gebied loopt qua hoogte licht af naar de zeezijde en wordt doorklieft door vele kleinere en grotere modderige rivieren. Het is langs deze rivieren dat zich de traditionele dorpen bevinden.

Etnische situatie

Het gebied van Beneden-Waropen wordt bewoond door de Waropen, een etnische groep van ongeveer 10.000 zogenaamde Kustpapoea's, die tot voor kort leefden van jacht, visvangst en tuinbouw. De kustpapoea's zijn bevolkingsgroepen die zich in de loop der eeuwen hebben vermengd met niet-papoease Austronesische groepen. Waropen hebben vaak contact gezocht met andere groepen kustpapoea's in de baai, met wie zij handel dreven, bruiden uitwisselden, oorlog voerden en van wie zij slaven roofden. Naar eigen zeggen hebben de Waropen weinig contact met de zogenaamde binnenlandpapoea's, die leven in het achterland en in Boven-Waropen. Hier vindt men etnische groepen als de Bauzi, Demba, Sauri-Sirami, Kofei en andere.

De Waropen hebben hun paalwoningen altijd gebouwd aan riviermondingen om diverse redenen. Ten eerste is het een veilige plaats omdat je je vijanden kunt zien aankomen. Ten tweede heeft men om hygiënische redenen graag huizen boven stromend water zodat het water het huisvuil wegvoert van de woningen. Ten derde ligt een huis aan de rivier strategisch tussen de wateren waar de mannen vissen, en het land achter het mangrovebos waar de vrouwen in de tuinen werken.

Waropeners kenmerken zich door hun artistieke houtsnijwerk waarmee men prauwen, gebruiksvoorwerpen en ook wel huizen placht te bewerken. De Waropen hebben dan ook veel kennis van diverse houtsoorten. De kunst van het ijzersmeden kent men niet, ijzeren voorwerpen worden betrokken van rondtrekkende Biakkers. Huizen zijn van hout en traditioneel gebouwd op palen in het water. De daken worden gemaakt van bladeren. Een Waropenhuis heeft een grote centrale ruimte van voor naar achteren met aan weerszijden 2x2 of 2x3 kamers. Meestal bewoont één gezin een kamer. De keuken is achter het huis, vaak is er voor het huis een galerij. Vervoer vindt veelal over water plaats, met behulp van prauwen.

Prauwen worden gehouwen uit boomstammen, en er zijn verschillende soorten: 1. prauwen zonder uitleggers, deze zijn geschikt om door kleine riviertjes onder de bomen te peddelen, 2. prauwen met uitleggers, deze worden gebruikt om op zee te varen en tegenwoordig zit er vaak een buitenboordmotor achter. 3. speciale grote, versierde prauwen die worden gebruikt voor oorlogvoering, grote feesten, wedstrijden en handelstochten.

Demografische situatie

In Beneden-Waropen vonden we ongeveer 50 jaar geleden van west naar oost de volgende dorpen: Waren, Sanggei, Paradoi, Mambui, Nubuai, Woinui, Risei-Sayati en Wonti. Waren bestaat nog, de dorpen Sanggei, Paradoi, Mambui, Nubuai en Woinui zijn samengevoegd en verplaatst naar het nieuwe Urei-Faisei dat een kilometer of 12 ten oosten van Waren aan de kust ligt. Van het dorp Risei-Sayati zijn een aantal clans verhuisd naar het binnenland, naar de nieuw gestichte dorpen Bokadaro en Odase. De bewoners van Wonti zijn samengevoegd met de Demba en bewonen nu de dorpen Demba en Koweda. Het dorp Wonti bestaat niet meer hoewel het nog op veel kaarten voorkomt.

Wikipedia

Fotoafdrukken collectie Mahler - Waropen

Diversen-van der Hoeven-104 wonti 1954-55

Wonti (Waropen) 1954-55. Fotoafdruk Jan Arie van der Hoeven, gouvernementsarts.

Jan Arie van der Hoeven begon in1948 in Sarmi, later ook op andere plekken, onder andere Biak. In 1959 werd hij hoofd van de Afdeling Gezondheidsvoorlichting.